عيد نوروز، چهارشنبه سوری و سیزده بدر یا روز طبیعت

سؤال:
نظر فقها و علما را دربارۀ عید نوروز، خانه تکانی و چهارشنبه سوری بیان بفرمائید و آیا مسافرت در این ایام، در سیزده بدر و جشن و دعوت و غیره جایز است یا خیر؟

.

.

.

.

اول باید بدانیم نوروز، سیزده بدر و چهارشنبه سوری چیست؟

در فرهنگ عمید نوروز اینگونه تعریف شده است:
نوروز: روز نو، عید اول سال، روز اول فروردین که جشن ملی ایرانیان است و نوروز سلطانی هم می‌گویند.
نوروز در زمانهای قدیم در اول بهار نبود بلکه در فصول سال می‌گشت و گاه به بهار و گاه به تابستان و گاه به زمستان می‌افتاد، در سال 471هـ ق به فرمان جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی، حکیم عمر خیام و چند منجم دیگر تقویم جلالی را تنظیم کردند و نوروز را در روز اول بهار نخستین برج حمل قرار دادند. [فرهنگ عمید]
سیزده بدر: مراسمی که در روز سیزدهم فروردین در ایران برگزار می‌شود  و مردم به خارج شهر و باغ و صحرا می‌روند و آنروز را به شادی و تفریح و با انواع بازیها می‌گذرانند و به اصطلاح نحسی سیزده، بدر می‌کنند و دختران دم بخت علفها را گره می‌زنند و با این نیت که بختشان باز شود و در سال نو شوهری پیدا کنند.
چهارشنبه سوری: چهارشنبه سوری، جشن و شادمانی ایرانی که هر سال در شب چهارشنبه هفتۀ آخر ماه اسفند می‌گیرند و آتش می‌افروزند و از روی آن می‌جهند و می‌گویند: «سرخی تو از من، زردی من از تو» این جشن از زمانهای قدیم در ایران متداول بوده و در زمان سامانیان «سوری» خوانده می‌شد. [فرهنگ عمید]
هفت سین: سفره‌ای که در هنگام تحویل سال نو می‌اندازند و در آن هفت قسم خوردنی که حرف اول اسم آنها سین باشد از قبیل: سیر، سرکه، سیب، سماق، سنجد و سبزی می‌گذارند و از آن سلامتی و سعادت و سرسبزی تفاءل می‌کنند. [فرهنگ عمید]
بنا بر این توضیحات دانسته می‌شود که عید نوروز و عید مهرگان و سیزده بدر، همه اعیاد باستانی هستند و از اعیاد اسلامی مسلمانان نیستند و خداوند به مسلمانان دو عید بزرگ اسلامی هدیه داده‌اند که به تعظیم و بزرگداشت آن اقدام نمایند که خیر و صلاح آنان در این می‌باشد.
از تعریفات فوق اینطور برمی آید:
1- باستانی بودن اصل این اعیاد. اما عید نوروز (که در زمان سلجوقیان اول فروردین قرار داده شد) بدعت محسوب می‌شود؛ در حدیث آمده است:
«من احدث فی امرنا هذا مالیس منه فهو ردّ» [بخاری فی کتاب الصلح رقم الحدیث 2499؛ مسلم الاقضیة: رقم الحدیث 3242]
2- مسئله چهارشنبه سوری، قراردادن جانها و مالها در معرض خطر، تلف و نقص عضو و اشتغال به چیزهای بیهوده و بی‌فایده است و در حدیث شریف آمده است: 
[من حسن الاسلام المرء ترکه مالایعنیه] 
3- اگر انسان مانند زرتشتیان معتقد به تأثیر آتش در تدبیر امور از جمله بهبودی و بهروزی و شادابی، تغییر رنگ و دفع آفات زردی و غیره باشد، قطعاً این اعتقاد غلط است و یا اینکه این مراسم بقصد تعظیم و تقدیس آتش چون زرتشتیان صورت گیرد از لحاظ اعتقادی خطرناک است.
4- در مسئله سیزده بدر، تمام ایام سال در حق مسلمانان مبارک و خوب است و ایام هیچ تأثیری بذاته مستقلاً در حوادث و وقایع جهان و کائنات ندارند، بلکه مؤثر بالذات و مستقل الله تبارک و تعالی می‌باشد و اگر ایام، ناخوش بوده‌اند در حق منکران و کافران بوده است که بر آنان در آنروزها عذاب نازل شده است. در سیزده بدر علف گره زدن و گشادگی و فرح در مسئله به خانۀ بخت رفتن و خوشبخت شدن کاملا بی‌تأثیر است و اعتقاد به آن عدم تفویض امور به الله است. در حدیث شریف آمده است:
«واعلم انما اصابک لم یکن لیخطئک و ما اخطأک لم یکن لیصیبک و اعلم ان الأمة لو اجتمعوا علی ان ینفعوک بشیئ لم ینفعوک بشیئ الا ما قد کتبه الله لک و ان اجتمعوا علی ان یضروک بشیئ لم یضروک بشیئ الا ما قد کتبه الله علیک».
بنابراین مسائل، فقها و علما در کتب خویش احکام تندی را در مورد این ایام نوشته‌اند. پس اگر امروزه بدون قصد تعظیم و تقدیس، هدیه‌هایی داده شود یا تبریک به عنوان سال نو گفته شود چون علت یافته نمی‌شود، بدلیل مشابهت نامناسب می‌باشد.
و اگر هدیه‌ها و تفریح  و گشت و گذارها در روزهای غیر از این ایام صورت گیرد بهتر و بدور از شبه و مشابهت با بنیانگذاران چنین اعیاد باستانی می‌باشد.
«ولکن ینبغی ان لا یفعل ذلک فی ذلک الیوم خاصة و یفعله قبله أو بعده لکیلا یکون تشبیهاً اولئک القوم و قد قال صلی‌الله‌علیه‌وسلم «من تشبه بقوم فهو منه» [البحر الرائق: 8/487، الدرالمختار: 5/532، الهندیة: 6/446]

وفی الرد:
«و أولی للمسلمین ان لا یوافقهم علی مثل هذه الاحوال لإظهار الفرح و السرور». [رد المختار: 5/532، عزیزالفتاوی:71]

والله اعلم بالصّواب
[مفتی] خدانظر- عفا الله عنه -
دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان
28/12/1377

منبع: محمود الفتاوی